ההיסטוריה של טקסי הרחצה הינה מרכיב בהיסטוריה של המרחב המשותף. כיום, בתי המרחץ המסורתיים התפתחו למרחבים המשלבים חוויות רחצה מסורתיות יחד עם שימושים עכשוויים.
טקס הרחצה המסורתי ביהדות הוא טקס הטבילה שבשונה מתרבויות אחרות, מאופיין בבידוד חברתי. בהתאמה כך גם המקווה, נותר כטיפולוגיה אדריכלית ייעודית אך כזו שלא מקדמת אינטראקציה חברתית ושיתופית.
תפקידו ואופיו של טקס הרחצה בתרבות מסוימת עשוי לחשוף את תפיסתה ביחס לבריאות האדם ונפשו. זהו מדד לאופן בו שלומות (Well-Being) האדם מהווה חלק אינטגרלי מיצירת חיים קהילתיים. טקסים מהווים מרכיב חשוב בגיבוש זהות קולקטיבית ותחושת שייכות ומשמשים כאמצעי לבניית חוסן חברתי.
אם כך, אופי טקס הרחצה המסורתי ביהדות, לצד תפקוד המקווה כחלל מבודד ולא שיתופי, כמו גם היעדר בתי מרחץ במרחב הישראלי, מציבים הזדמנות ליצירת מרחב שיתופי חדש המאפשר לקיים את טקס הרחצה המסורתי במקביל עם טקסי הרחצה הציבוריים. הפגשת הטקסים במרחב אחד עשויה להיתפש כבעייתית, מבחינה תפקודית מחד וחברתית מאידך. עם זאת, כאשר בוחנים את סוגייה זו דרך פרספקטיבה פוסט-חילונית המערערת על הקטגוריזציה בין דת וחילוניות, ניתן להתגבר על הפער התכנוני וליישב את הפער החברתי, שנדמה שחלחל לתוך מרבית מן הסוגיות המרחביות-חברתיות המעסיקות את החברה הישראלית.
התכנון מבקש לאתגר את תפישת המרחב הציבורי מבעד לפיתוח טיפולוגית בית מרחץ חדשה המשלבת מאפיינים מטיפולוגיות רחצה מסורתיות ומודרניות. כחלק מאימוץ גישה תכנונית/חברתית פוסט-חילונית, בבחינת אלטרנטיבה לדיכוטומיה בין דת וחילוניות, המשתמש מוזמן לבצע טקסי רחצה מגוונים במנעד הרחב בין מסורת לחול. בכך, שואף הפרויקט לחזק מגמות פלורליסטיות ביהדות ולהצעידה אל אקלים חברתי מודרני ורב גוני.
The history of bathing rituals is central to communal spaces. Today, traditional bathhouses blend ancient practices with modern uses. In Judaism, the immersion ritual (mikveh) stands apart from other cultures by emphasizing social isolation. As does the architectural typology which focuses on individual experience, lacking in communal or social interaction.
Bathing rituals in any culture reveal its views on health and well-being, reflecting how these concepts integrate into communal life. Rituals shape collective identity and foster social resilience.
The mikveh’s isolated function and the absence of public bathhouses in Israeli society present an opportunity to rethink communal spaces. By combining traditional Jewish rituals with public bathing practices, a new communal space can emerge. Though this convergence may seem functionally and socially challenging, adopting a post-secular perspective—challenging the divide between religion and secularism—offers a way to bridge these gaps. This approach could address broader social and spatial issues in Israeli society.
The proposed design seeks to develop a new bathhouse typology, blending traditional and modern bathing elements. Embracing a post-secular framework allows users to perform rituals along the spectrum between tradition and modernity. This approach encourages the promotion of pluralism within Judaism and may guide it toward a path to a more inclusive and diverse social landscape.
يشكِّل تاريخ طقوس الاستحمام مكوِّنًا في تاريخ الحيّز المشترَك. في هذه الأيّام، تطوّرت الحمّامات التقليديّة إلى فضاءات تدمج تجربة الاستحمام مع استخدامات معاصرة. طقس الاستحمام التقليديّ في الديانة اليهوديّة هو طقس تغطيس يختلف عن الثقافات الأخرى بأنّه يتميّز بالعزلة الاجتماعيّة، وكذلك الأمر بالنسبة لـِ "المِكْـﭬـيه" الذي بقي طيـﭘـولوجيّة معماريّة مخصَّصة، لكنّها لا تعزّز التفاعلات الاجتماعيّة والتشارُك. وظيفة وطابع طقس الاستحمام في ثقافة معيَّنة قد يكشف النقاب عن تصوُّراتها في كلّ ما يتعلّق بصحّة الإنسان وروحه، فهذا مؤشّر للنحو الذي تشكِّل فيه رفاهةُ (Well-Being) الإنسانِ جزءًا لا يتجزّأ من خلق حياة مجتمعيّة. الطقوس تشكِّل مكوِّنًا مهمًّا في بلورة هُويّة جماعيّة وإحساس بالانتماء، وتُستخدَم وسيلةً لبناء المتانة الاجتماعيّة. من هنا فإنّ طابع طقس الاستحمام التقليديّ في الديانة اليهوديّة، إلى جانب أداء الـ "مِكْـﭬـِيه" كفضاء معزول وغير تشارُكيّ، وكذلك غياب الحمّامات في الحيّز الإسرائيليّ، توفّر فرصة لخلق فضاء تشارُكيّ جديد يمكّن من إجراء طقس الاستحمام التقليديّ بموازاة طقوس الاستحمام العامّة. قد يُنظَر إلى إجراء هذه الطقوس في حيّز واحد على أنّها إشكاليّة من الناحية الأدائيّة، ومن الناحية الاجتماعيّة أيضًا. على الرغم من ذلك، عندما تُفحَص هذه المسألة من منظور ما بعد علمانيّ يضع علامات استفهام على ثنائيّة الدين والعلمانيّة، في الإمكان التغلُّب على الفجوة التخطيطيّة، وجَسْر الهوّة الاجتماعيّة التي يبدو أنّها تغلغلت إلى داخل معظم القضايا المكانيّة-الاجتماعيّة التي تشغل المجتمع الإسرائيليّ. يسعى التخطيط إلى تحدّي مفهوم الحيّز العامّ من خلال تطوير طيـﭘـولوجيّة حمّام جديدة تدمج خصائص من طيـﭘـولوجيّة الاستحمام التقليديّة والحديثة. المستخدِم مدعوّ لإجراء طقوس استحمام متنوّعة في النطاق الواسع بين الصبغة الدينيّة التقليديّة والعلمانيّة العاديّة، كجزء من تبنّي منهج تخطيطيّ /اجتماعيّ ما بعد حداثيّ، كبديل لثنائيّة الدين والعلمانيّة. على هذا النحو يسعى المشروع إلى تعزيز توجُّهات تعدُّديّة في اليهوديّة، والمضيّ بها نحو مُناخ اجتماعيّ حديث ومتعدّد الأطياف.
